भीमाशंकर अभयारण्य महाराष्ट्राचा मान बिंदू शेकरू खारीचे एकमेव निवासस्थान (Bhimashankar forest)

भीमाशंकर अभयारण्य महाराष्ट्राचा मान बिंदू शेकरू खारीचे एकमेव निवासस्थान (Bhimashankar forest)

भीमाशंकर अभयारण्य भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील अभयारण्य आहे. महाराष्ट्राच्या मानचिन्हांपैकी एक असलेल्या शेकरू या सस्तन प्राण्याचे निवासस्थान म्हणून ओळखले जाते.इथल्या सड्यांवर गवळी धनगर समाज तर डोंगर उतारांवर आदिवासी महादेव कोळी समाज राहतो.

भौगोलिक तपशील

महाराष्ट्राच्या वन्यजीव विभागात सहय़ाद्रीच्या पर्वतरांगांमध्ये पश्चिम घाटातील परिसरात भीमाशंकर अभयारण्याचा समावेश करण्यात आला आहे. या अभयारण्याचे संपूर्ण क्षेत्र १३ हजार ७८ हेक्टर इतके आहे. येथे वन्यजीव विभागाची स्थापना १९८५ मध्ये करण्यात आली व हे अभयारण्यसंरक्षित करण्यात आले. भीमाशंकरचे अभयारण्य सुमारे तीन हजार फूट उंच कडय़ांनी दोन भागांत विभागले गेले आहे. भीमाशंकर अभयारण्य क्रमांक एकमध्ये श्री क्षेत्र भीमाशंकर मंदिर आणि परिसरातील जंगलाचा भाग समाविष्ट होतो, तर भीमाशंकर अभयारण्य क्रमांक दोनमध्ये ठाणे, रायगड, जिल्हय़ातील जंगलाचा समावेश आहे.धसई, नारोली, म्हसा ही या जंगल परिसरातील प्रमुख गावे आहेत. हा परिसर गिरिभ्रमण आणि पदभ्रमण यासाठीही प्रसिद्ध आहे. विशेषतः: पावसाळ्यात या परिसरात पदभ्रमण करण्यासाठी लोक येत असतात.

जैवविविधता

भीमाशंकर अभयारण्य हे ‘डेसिडियस फॉरेस्ट’ या वनाच्या प्रकारात गणले जाते. अभयारण्य परिसरात दरवर्षी सुमारे सात हजार मिलिमीटर पाऊस पडतो.
येथील जंगलात आंबा, जांभूळ, उंबर, अंजन, शेंद्री, पिसा, ऐन, साग, मोह, बांबू, हिरडा, करवंदे आणि आईन अशा वैविध्यपूर्ण वनस्पती आणि अनेक दुर्मिळ औषधी वनस्पती आहेत.

बिबटय़ा, वाघ, सांबर, हरीण, कोल्हा,  साळिंदर भेकर, लांडगा, वानर, तरस, काळवीट, मोर अनेक प्रकारचे वन्यजीवदेखील भीमाशंकरच्या अभयारण्यात पाहायला मिळतात.

धार्मिक महत्व

भारतातील १२ ज्योतिर्लिंगांपैकी सहावे भीमाशंकर-ज्योतिर्लिंग हे पुण्यापासून १२७ कि.मी. अंतरावर वसले असून ते भीमाशंकर वन्यजीव अभयारण्याच्या परिक्षेत्रात येते.

मानवी आक्रमणे व पर्यावरणीय समस्या

भीमाशंकर अभयारण्याच्या दक्षिणेचा पट्टा इनरकॉन कंपनीच्या पवनचक्क्यांमुळे गाजतो आहे. १९९२ साली भारतीय वन्य जीव मंडळाने सर्व अभयारण्यांच्या दहा किलोमीटर परिघात ईकोसेन्सिटिव्ह झोन जाहीर करावेत असा ठराव केला होता. पण या दृष्टीने वनविभागाने काहीही कारवाई केलेली नाही. उलट २००९ मध्ये भीमाशंकरमध्ये पवन चक्क्यांना परवानगी दिली आहे. मोठ्या प्रमाणावर वृक्षतोड केली गेली आहे.ह्या पवनचक्क्यांसाठी निष्काळजीपणे बांधलेल्या रस्त्यांनी दरडी कोसळताहेत, गाळाने ओढे, नदी-नाले-धरणे भरताहेत आणि सुपीक शेतीची नासाडी होते आहे.फॉरेस्ट रेंजरचा प्रामाणिक अहवाल डावलून,बनावट ठराव सादर करून खोटी माहिती नोंदवत वरिष्ठ अधिकाऱ्यांनी पवन चक्क्यांना दिलेल्या परवानगीबद्दल माधव गाडगीळ यांच्या अध्यक्षतेखाली नेमलेल्या पश्चिम घाट परिसर तज्ञ गटाच्या अहवालातही कडक ताशेरे ओढले आहेत.

जाण्यासाठी योग्य वेळ -

वर्षभरात कधिहि परंतु जास्त पाऊस व उन्हाचे दिवस टाळा . भिमाशंकर १ दिवसाच्या ट्रेक साठी पण प्रसिद्ध आहे .

जंगलात पाळायचे नियम -

१ ) जंगल संपदेचा ऱ्हास होईल असे कोणतेहि कृत्य .

२ ) कुठल्या हि प्रकारची नशा

३ ) जंगलात आग लावणे . आपण जर स्वयंपाकासाठी आग लावली असेल तर ती पुर्ण विझून मगच तिथून जा .

४ ) वन्य प्राण्यांना काहि खाऊ घालणे . त्यामुळे ते त्यांची नैसर्गिक वृत्त्वी विसरून माणसांनी दिलेल्या अन्नावर जगायला लागतात व त्यातून नंतर प्राण्यांकडून खाण्यासाठीच्या वस्तुंसाठी माणसांवर हल्ले होतात .

कसे जाल .

पुणे पासून ११० कि मी .

जवळचे रेल्वे स्टेशन / विमानतळ - पुणे .

भिमाशंकरची गुगल पिन -

https://maps.google.com/?cid=1620829719077605832

कोठे रहाल -

महाराष्ट्र राज्य पर्यटण विकास महामंडळाचे रिसॉर्ट .

भिमारांकर जंगला विषयीचा युट्युब व्हिडिओ-

https://youtu.be/P8fBaaHgvCM

विनंती :- आपणास माहिती कशी वाटली प्रतिक्रिया जरुर द्या अन सदर ब्लॉग / फेसबुक पेज आपल्या मित्र परीवारात पण शेअर करा .   

शैलेश चौधरी(Shailesh Choudhari)

( माहिती संकलक / ब्लॉगर / पर्यटण व्यवसायिक )

Blogger and Travel agent

९७६७५ ९१६७५

[Mobile number +919767591675]
WhatsApp number +918888741797

Languages :- Marathi,  Hindi and little bit English.

email address :-

travelbirdindia@yahoo.com

Can Contact between:-

9a.m. to 9 p.m. ( Indian standard time )

Use Google Translate App. or web site to read this artical in your own language . Use Marathi as source language and translate  it in your own language.

पर्यटण एक चळवळ

पर्यटण विषयास वाहिलेला मराठी ब्लॉग

आमच्या फेसबुक पेज ला भेट द्या .
Visit our Facebook page 

Travelbirdindia

आम्हाला व्टिटर वर फॉलो करा .
Follow me on Twitter 

https://mobile.twitter.com/Shailesh1881975

संदर्भ :- इंटरनेट , गुगल मॅप व यु ट्युब